ภาพแมลงปอบ้านเสือเขียวเกาะเกี่ยวผสมพันธ์กันและภาพแมลงปอเข็มกำลังเกาะงับจับกินยุงอาจเป็นภาพที่หาดูได้ไม่ง่ายนัก
แต่ก็ไม่ยากนักหากรู้จักสังเกตุและติดตามดูสรรพสิ่งรอบตัวที่เป็นไป นี่คือวิถีของสิ่งมีชีวิตเล็กๆที่เกิดดำเนินขึ้นอยู่รอบๆตัวเรานี้เอง
ภาพบันทึกเหล่านี้เป็นปมดึงดูดการสำรวจสิ่งมีชีวิตเล็กๆในธรรมชาติของวัยเด็ก เมื่อครั้งที่เด็กๆ เริ่มต่อยอดความสนใจในธรรมชาติจากบรรดาสัตว์หกขาที่เรียกว่าแมลง
ซึ่งเป็นสัตว์ที่มีปริมาณและจำนวนชนิดหลากหลายมากที่สุด การทำความรู้จักกับแมลงหลากหลายชนิดจึงถูกแบ่งเป็นกลุ่มชนิดใหญ่ๆ
อาทิเช่น ผีเสื้อ ตั๊กแตน ด้วง มวน มด ผึ้ง ต่อแตน ฯลฯ แมลงปอก็เป็นอีกกลุ่มหนึ่งที่มีลักษณะโครงสร้างรูปทรงแตกต่างจากแมลงกลุ่มอื่นๆ
แมลงปอหลายชนิดพันธ์มีสีสันหลากหลายแบ่งเป็นสองอันดับย่อยได้สองกลุ่มคือ แมลงปอเข็ม
Damselfly และแมลงปอธรรมดา
Dragonfly ทั้งสองกลุ่มมีวงจรชีวิตที่เชื่อมต่อกันระหว่างในนำ้บนบกและอากาศ
แมลงปอจึงมีเรื่องราวที่น่าติดตามสืบค้นเหมาะสมสำหรับเด็กๆในวัยโตพอที่จะออกสำรวจธรรมชาติ
ปมประสบการณ์
จากเส้นทางปั่นจักรยานที่พ่อพาเด็กสองคนปั่นกันเป็นประจำ ไปจนสุดทางถนนของหมู่บ้านร้าง
ลัดเลาะต้นมะขามเทศที่หลงเหลืออยู่ออกไปเจอทางรถไฟสายตะวันออกและจนถึงวันนี้มีรถไฟลอยฟ้าแอร์พอร์ตลิงค์วิ่งพาดผ่านพาความเจริญรุกคืบเข้ามาอีกครั้ง
สภาพแวดล้อมแถวนี้ถึงแม้จะมีซากปรักหักพังจากการสร้างไม่เสร็จและกองขยะประปรายตามสุดทางถนนคอนกรีต
แต่ก็ยังเป็นห้องเรียนธรรมชาติให้เด็กสองคนเรียนรู้ได้เป็นอย่างดี ตรงข้างทางรถไฟเลียบยาวไปสุดลูกหูลูกตา
มีเส้นทางให้ปั่นลัดเลาะตามแนวทางเดินที่ไม่ค่อยมีคนผ่านสัญจรมากนักนอกจากฝูงวัวที่ยังมีคนเลี้ยงอยู่แถวนี้
ไมยราพยักษ์ยังขึ้นรกชันทั้งสองข้างทางเลยมาจนมาถึงบริเวณทางรถไฟมีคูน้ำวิ่งคู่ขนานไปเจอกับคลองเล็กๆข้างหน้า
พื้นที่รกร้างเหล่านี้เปิดโอกาสให้ธรรมชาติได้ฟื้นฟูเมื่อถึงหน้าฝนและเด็กๆก็ได้มีโอกาศเฝ้าสำรวจเรียนรู้ธรรมชาติที่เปลี่ยนแปลงไปตามฤดูกาล
โดยเฉพาะเมื่อถึงหน้าฝน มีแหล่งน้ำขังมากมายที่ดลมักเจอแมลงปอ ด้วยความสงสัยว่าทำไมมันชอบบินวนเวียนอยู่แถวแหล่งน้ำ
จึงนั่งเฝ้าสังเกตุดูอยู่บ่อยๆ ตามคำบอกเล่าจากน้าเกรียงคุณครูห้องเรียนธรรมชาติของเด็กๆ
บอกว่าแมลงปอมักจะบินเอาปลายหางจุ่มหาแหล่งน้ำที่เหมาะสมสำหรับการวางไข่ แมลงปอวางไข่ในน้ำเติบโตเป็นตัวอ่อนจนถึงเวลาขึ้นมาลอกคาบแปลงกายเป็นแมลงปอ
มันคือตัวห้ำแมลงนักล่าที่สามารถไล่จับงับแมลงกินกลางอากาศ ซึ่งเราจะหาโอกาศดูได้ไม่ยากนัก
สำคัญตรงที่ดลและแดนยังไม่เคยเห็นเหตุการณ์ตอนแมลงปอไล่งับแมลงกลางอากาศเลยสักครั้งจึงพยายามติดตามดู
ประสบการณ์สำคัญ
เป็นโอกาศสำคัญที่จะได้เห็นโลกธรรมชาติในมิติที่เล็กลงไป เพื่อพบปะกับความมหัศจรรย์ได้มากขึ้น
กิจกรรมสำรวจแมลงปอโดยน้าเกรียงและครอบครัวควบกล้ำฯ จึงได้เริ่มกระบวนสำรวจแมลงปอในพื้นที่ต่างๆ
โดยเริ่มจากพื้นที่รกร้างหลังบ้านตามแหล่งน้ำขัง คู คลอง หนองบึง ไปจนถึงลำห้วยโกรกอีดก
และในพื้นที่อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ เราพบว่า ณ.รอบๆตัวเราล้วนแล้วแต่มีสิ่งมีชีวิตพึ่งพาอาศัยกันไม่ว่าสภาพแวดล้อมจะเป็นเช่นไร...จากแหล่งนำ้ขังหลังบ้านมีตัวอ่อนแมลงปอบางชนิดอาศัยอยู่ได้ด้วย
ดลและแดนทดลองจับใส่โหลมาเลี้ยงศึกษาดูพฤติกรรมการกินอาหารและการเปลี่ยนแปลงรูปร่างแบบไม่สมบูรณ์ Incomplete Metamophosis ไม่เหมือนกับผีเสื้อคือไม่ต้องเข้าดักแด้ การสำรวจของเด็กๆจึงต้องอาศัยการเฝ้าสังเกตุอย่างต่อเนื่องจึงจะเข้าถึงโลกอันเร้นลับ
การบันทึกร่องรอยองค์ความรู้ที่เขาค้นพบสำรวจด้วยตัวเอง จะช่วยให้การสำรวจนั้นเห็นภาพชัดและดำเนินไปอย่างต่อเนื่องมากขึ้น
เมื่อครั้งที่ตัวอ่อนแมลงปอค่อยๆไต่เกาะกิ่งไม้ขึ้นจากน้ำ พร้อมที่จะแปลงกายลอกคราบเป็นตัวเต็มวัยซึ่งต้องใช้เวลาที่ยาวนานหลายชั่วโมง
แต่ก็ต้องเจอกับอุปสรรคเมื่อมีความพยายามของมดว่ายนำ้ไต่ข้ามมาเจาะเกาะกินจนตัวอ่อนแมลงปอสิ้นชีวิต
เด็กๆมักได้เรียนรู้ประสบการณ์ที่ไม่คาดคิดจากธรรมชาติเสมอ ปมสำคัญของการสำรวจของเด็กๆอาจต้องการแค่ภาพเหตุการณ์ของตัวอ่อนแมลงปอแปลงร่างเป็นตัวเต็มวัยเท่านั้น
แต่ผลพวงจากกระบวนการสำรวจมักทำให้เกิดการเรียนรู้ซึมซับความรู้และข้อมูลจากระบบธรรมชาติไปด้วยเสมอ
สื่อบันทึก
ภาพสำคัญและปมประสบการณ์อาจเป็นตัวการสำคัญที่ทำให้แรงบันดาลใจของเด็กๆและพ่อแม่คุกรุ่นอย่างต่อเนื่องและยาวนานพอที่จะ
ซึมซับเรื่องราวธรรมชาติเข้าสู่วิถีชีวิตประจำวัน แม้ว่าความเจริญทางวัตถุจะคืบคลานเข้ามามากยิ่งขึ้นทุกที
กลุ่มครอบครัวควบกล้ำฯเล็งเห็นถึงความสำคัญของสื่อบันทึก ร่องรอย ประสบการณ์สำรวจธรรมชาติ
จึงได้ช่วยกันรวบรวมเรื่องราว ความรู้แมลงปอ กิจกรรมการสำรวจแมลงปอ รวมทั้งร่องรอยบันทึกของเด็กๆและครอบครัว
ไว้ในหนังสือชุดประสบการณ์ห้องเรียนธรรมชาติชื่อ "แมลงปอ
ถึงหยดน้ำสุดท้าย" สำหรับท่านที่สนใจจะนำไปใช้ประโยชน์ในกิจกรรมเรียนรู้ธรรมชาติ
สามารถขอรับหนังสือได้โดยเข้าไปดูรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่เว็บไซต์ http://www.doublenature.net/readarticle.php?article_id=22
