เด็กๆ ดูนกไปทำไม ?

กล้องดูนกตัวแรก......

          กระเป๋าผ้าเก่าๆ ข้างในบรรจุขาตั้งกล้องและ"สโคป" กล้องดูนกตาเดียวที่ดลและแดนได้รับมอบจาก"อาวิ" ไว้เพื่อกิจกรรมดูนก และศึกษาความรู้เรื่องราวของนกนานาชนิดในพื้นที่ธรรมชาติ เมื่อครั้งหลังจากพาไปดูนกที่อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน

          การดูนกอาจจะดูเป็นเรื่องยากสำหรับครอบครัวมือใหม่ ถ้าเปรียบเทียบกับการสำรวจหนอนหรือแมลงแบบง่ายๆที่ใกล้ตัวกว่า กิจกรรมดูนกใช้ทักษะทั้ง ตา ดู หู ฟัง กับอุปกรณ์กล้องดูนก จะเป็นตัวช่วยให้เห็นรายละเอียดอย่างใกล้ชิด เพราะการที่จะได้พบเจอนกแต่ละชนิดในพื้นที่ธรรมชาตินั้นไม่ใช่เรื่องที่ง่ายนัก ในครั้งแรกที่ครอบครัวดลแดนได้ไปดูนกกับ"อาวิ"ที่บ้านกร่างแคมป์ซึ่งถือว่าเป็นจังหวะและโอกาสที่ดี ทำให้เราทั้งครอบครัวเริ่มสนใจดูนกและศึกษานกมากขึ้นตั้งแต่นั้นมา

          การได้ไปเฝ้าดูศึกษานกทำความรู้จักนกในพื้นที่ธรรมชาติ ด้วยสีสันลักษณะและเสียงร้องที่แตกต่างกันมากมาย และที่สำคัญพฤติกรรมของนกแต่ละชนิดน่าสนใจมากและบางชนิดมหัศจรรย์ยิ่งกว่าแมลงเสียอีก  เพียงแต่ว่าต้องฝึกอดทนต่อการรอคอยธรรมชาติเสียหน่อย

รังนก พญาปากกว้างอกสีเงิน ที่กกไข่อยู่โผล่หน้ามาจ้องตากัน

บ้านกร่างแคมป์ แหล่งดูนกสำหรับนักดูนกทุกระดับ ตั้งอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี เมื่อ ดล แดน ฟ้าและ"อาวิ" ปีนขึ้นไปบนหลังคารถจิ้ป เพื่อนั่งชมวิวสองข้างทางธรรมชาติได้อย่างใกล้ชิด รถเคลื่อนตัวไปอย่างช้าๆ ในระหว่างทางนั้นเอง มีกิ่งไม้ยื่นโค้งโน้มตัวออกมาเกือบกลางถนน ดลเห็นปลายกิ่งมีก้อนๆ คล้ายรังนกห้อยอยู่  เมื่อเข้าไปใกล้ๆ ก็มองเห็นเป็นรังนกและที่ตรงปากประตูของรัง มีหน้านกจ้องมองพวกเราตาแป๋วไม่ขยับ เด็กสามคนเงียบกริบเหมือนต้องมนต์สะกด ทั้งตื่นเต้นและกลัวว่ามันจะบินหนีออกจากรังไปเสียก่อน เราเฝ้าดูแม่นกกกไข่อยู่สักพักจึงผละออกไป  "อาวิ"เปิดคู่มือดูนกให้เด็กๆดู พบว่าเป็นนกพญาปากกว้างอกสีเงิน Silver-breasted Broadbill นกชนิดนี้มักทำรังตามปลายยอดกิ่งไม้เพื่อป้องกันศัตรู  ประสบการณนี้เป็นรอยประทับอันงดงามที่ฝังตัวอยู่ท่ามกลางธรรมชาติระหว่างเดือนมีนาคมถึงเมษายนซึ่งเป็นฤดูนกทำรัง ที่บ้านกร่างแค้มป์จึงเต็มไปด้วยนกป่านานาชนิด ผลัดเวียนกันมากินลูกไทรที่กำลังออกลูกเต็มต้น จากประสบการณ์ในครั้งนั้นเป็นแรงบันดาลใจให้กับดลและแดนในการสำรวจสืบค้นเรื่องราวของนกอีกมากมายในเวลาต่อมา

ดล ผมและอาวิ กับกลุ่มนักดูนกมือโปร 

นกขุนแผนอกสีส้ม

นกตบยุง  หลงไฟอยู่กลางถนน ตอนกลางคืนขากลับ

ครั้งแรกที่ได้เห็นนกโพระดก

 ลูกนกยักษ์ คัคคู

          หลังจากได้ประสบการณ์เด็ดๆกับ"อาวิ"ที่แก่งกระจานมาแล้ว การดูนกของดลและแดน ได้กลายเป็นอีกหนึ่งกิจกรรมสำรวจที่ให้เวลากับนกแถวบ้านกันอย่างเต็มที่ มีตั้งแต่ นกกางเขนเจ้าเก่า นกกระจอก นกเอี้ยง นกเขา นกอีแพรด นกกินปลี และนกอื่นๆอีกหลายชนิด มีประสบการณ์สำคัญที่ต้นมะม่วง บังเอิญมีรังนกขนาดย่อมซ่อนตัวอยู่ท่ามกลางช่อใบ ดลสังเกตุเห็นรังนกมีรอยเย็บที่ใบห่อหุ้มกันไว้กับเส้นใย และคอยเฝ้าดูแม่นกก็พบว่าเป็นนกกระจิบธรรมดา Common tailorbird บินวนเวียนมาป้อนอาหารวันละหลายครั้ง ในความเพียรรอคอยเฝ้าดูในแต่ละวันนั้นเกิดจากความสนใจอยากรู้อยากเห็นที่สะสมต่อยอดกันมา การได้เห็นแม่นกป้อนอาหาร เป็นภาพที่เด็กๆหลายคนต่างอยากเห็น แต่ยิ่งไปกว่านั้นดลอยากจะเห็นตอนลูกนกหัดบินออกจากรัง ฉะนั้นการเฝ้าสังเกตุการณ์จึงต้องดำเนินไปอย่างระมัดระวังเพื่อมิให้แม่นกต้องทิ้งรังไปก่อน ต่อมามีสิ่งผิดปกติที่ดลสังเกตุเห็น ก็เมื่อตอนที่แม่นกป้อนอาหารให้ลูก หัวแม่นกเกือบจะลงไปในปากลูกนกได้ทั้งหัว ทำไมลูกนกถึงมีหัวโตกว่าแม่นก? ดลพยายามถ่ายภาพให้เห็นขนาดหัวของแม่และลูกให้เห็นเปรียบเทียบกัน พ่อ แม่และแดน ได้ดูภาพแล้วก็ต่างสงสัยและตั้งสมมติฐานกันต่างๆ นานา

เปรียบเทียบขนาดนก กระจิบหญ้าและนกอีวาบตั๊กกะแตน

แม่นกกระจิบและลูกนกอีวาบตั๊กกะแตน สังเกตุขนาดหัวลูกนกกับแม่นก

รังนกกระจิบที่ลูกนกอีวาบเติบโตขึ้นจนคับรัง นกกระจิบทำรังโดยการเย็บใบเข้าด้วยกันด้วยเส้นใย

        ทำให้ผมนึกถึงเพลงทีี่"อาวิ"ร้องให้เด็กๆฟังตอนที่นั่งรถไปแก่งกระจานด้วยกันขึ้นมาทันที  "กาเหว่าเอย ไข่ไว้ให้แม่กาฟัก  แม่กาก็หลงรัก  คิดว่าลูกในอุทร...." ส่วนดลก็เห็นว่าน่าจะเป็นพวกนกคัคคูมาไข่ทิ้งไว้ นกคัคคูเป็นนกวงศ์ที่ชอบวางไข่ในรังนกอื่นๆ เพื่อเลี้ยงลูกให้ เพียงแต่เรายังไม่แน่ใจว่าเป็นนกอะไรในวงศ์นกคัคคู  จนถึงเช้าวันหนึ่งแม่นกกระจิบบินวนเวียนรอบต้นมะม่วง ส่งเสียงร้องดังและถี่ขึ้น และขณะเดียวกันก็มีเสียงร้องของนกอีวาบตั๊กแตน Plaintive Cuckoo "ปี๊ป ปี ปี๊ป ปี๊ป ปี ปี๊ป"ดังอยู่ห่างๆ จากต้นมะม่วงอีกต้นหนึ่ง ดลจึงย่องเข้าไปดูที่รังปรากฏว่าลูกนกตัวโตหายไปแล้ว  แม่นกกระจิบบินวนส่งเสียงร้องอยู่พักใหญ่ก็บินหายไปด้วย เหลือแต่รังที่ว่างเปล่า ปล่อยให้คำถามของดลและแดนยังค้างคาไว้ ถึงแม้ว่าจะยังไม่ได้รับคำตอบที่แน่ชัด แต่ก็ทำให้เกิดแรงบันดาลใจให้ไว้สืบค้นกันต่อไปสำหรับเรื่องของนกคัคคู

เบิร์ดวอร์ค ชมสวนชวนกันดูนก

          มีพ่อแม่หลายคนถามว่า "เราพาเด็กๆดูนกไปทำไม ดูแล้วได้อะไร?" เป็นคำถามยอดฮิตสำหรับพ่อแม่มือใหม่ ผมเองมักจะเลี่ยงคำตอบไปให้น้าเกรียง....แต่จะเชื้อเชิญให้ลองดูกันเลย เบิร์ดวอร์คเป็นกิจกรรมดูนกในสวนสาธารณะที่จัดให้กับทุกครอบครัวโดย สมาคมอนุรักษ์นกและธรรมชาติแห่งประเทศไทย เราชวนครอบครัวที่เริ่มสนใจธรรมชาติไปร่วมกิจกรรมดูนกกันในสวนสาธารณะ เป็นการเริ่มดูนกที่สนุกสนานเพราะมีทั้งพี่เลี้ยง ผู้รู้ เพื่อน พี่ ป้า น้าอา และกลุ่มครอบครัว การได้พบเห็นนกแต่ละชนิดได้ง่ายขึ้นเพราะมีพี่ๆ คอยชี้เป้า ตั้งกล้องให้ดูกันชัดๆ พร้อมเปิดคู่มือดูนกจำแนกชื่อชนิดของนกให้รู้จัก นับว่าเป็นโอกาศดีอีกครั้งหนึ่งสำหรับการเริ่มต้นดูนกของหลายๆ ครอบครัว  หลังจากนั้นเราจัดกิจกรรมวาดรูปนกที่ประทับใจร่วมกัน เพื่อให้เด็กๆได้เห็นและรู้จักนกมากขึ้น ทั้งยังกระตุ้นให้เกิดแรงบันดาลใจในการดูนกครั้งต่อๆไป

ภาพวาดนก ทำความรู้จักนกที่ชอบจากคู่มือดูนก

นกเป็นตัวการสำคัญในระบบนิเวศน์ธรรมชาติ โดยเฉพาะกับสังคมพรรณพืช นกช่วยผสมเกสร กระจายเมล็ดพันธ์และช่วยขยายพันธ์ุต้นไม้ เรื่องราวของนกจึงเกี่ยวพันไปถึงพื้นที่สีเขียวที่เรากำลังขาดแคลนอยู่ จึงชวนกลุ่มครอบครัวมาร่วมกิจกรรมดูนกด้วยกัน มิใช่เพียงแค่ให้รู้จักนกมากขึ้น แต่ก็ยังคาดหวังถึงการสร้างสรรค์พื้นที่สีเขียวสำหรับสรรพชีวิตร่วมกัน.