ดลและแดน เป็นเด็กชายที่ชอบมดมาตั้งแต่เริ่มสนใจธรรมชาติ
ดลมักชวนน้องและเพื่อนที่สนใจมดด้วยกันออกเดินสำรวจมดอยู่เป็นประจำ แตกต่างจากประสบการณ์ของหลายๆ
คนที่เห็นมดแล้วอาจจะรำคาญ หรือนึกถึงมดแล้วจะต้องร้องยี้...คงเป็นเพราะตอนที่มันบุกเข้ารุกราน บนโต๊ะอาหาร ในขนมของหวานของเด็กๆ
หรือแม้กระทั่งในเครื่องใช้อุปกรณ์ไอทีก็ไม่เว้น มดจึงถูกจัดอยู่ในประเภทสัตว์ส่วนเกินที่จะต้องถูกกำจัดออกไปจากวิถีชีวิตในสังคมเมือง
ทัศนคติติดลบที่มีต่อมด อาจบดบังเรื่องราวดีๆ ของมด จนทำให้เรามองข้ามความสำคัญของมดที่มีต่อระบบนิเวศน์ในธรรมชาติไป
ดลและแดนเคยได้ยินเรื่องราวของเหล่ามวลมด จากนครเบล โอ-ฆาน ในหนังสือกองทัพมด
ที่พ่อเคยอ่านให้ฟังในช่วงวัยห้าหกขวบ
แม้ว่าจะมีโครงเรื่องอันสลับซับซ้อน แต่เรื่องราวของมดที่เก็บนำ้ผึ้งไว้ที่ท้องและรายละเอียดบางส่วนที่เกี่ยวกับมดในเรื่องนี้
สร้างแรงบันดาลใจ กระตุ้นต่อมอยากรู้อยากเห็นการทำรังของมดทั้งระบบให้กับเด็กๆ
เราค่อยๆ สะกดรอยความรู้เกี่ยวกับมดตามเด็กๆไป จากแมลงไปถึงมดซึ่งเป็นพวกเดียวกัน
มดทุกชนิดมีหกขาเป็นแมลง(Class
insecta) ถูกจัดอยู่ในวงศ์มด(Family Formicidae) อันดับ ผึ้ง ต่อ แตน และมด(Order Hymenoptera) แต่ดลเคยเห็นมดหน้าตาแปลกประหลาด จึงบันทึกภาพไปถามน้าเกรียงได้ความว่าเป็นแมงมุมเลียนแบบมด
แต่มีขา 8 ขา ธรรมชาติช่างสร้างสรรค์ได้มหัศจรรย์
มดเป็นแมลงสังคมอาศัยอยู่ร่วมกันเป็นรัง แต่ละรังจะมีมดมากกว่าสองถึงสามรุ่น
มดโตเต็มวัยจะคอยดูแลมดวัยอ่อน มีมดนางพญาตัวโตวางไข่ กับมดตัวผู้มีปีกคอยผสมพันธ์
ส่วนมดงานกับมดทหารจะผสมพันธ์ไม่ได้ ในรังมดหนึ่งรังจึงมีเรื่องราวอันสลับซับซ้อนน่าค้นหาอยู่มาก
ยังไม่นับความหลากหลายของมดแต่ละชนิดที่จำแนกชนิดแล้วทั่วโลกมีอยู่ประมาณ 15,000 ชนิด
เลี้ยงมดทั้งรัง
ดลอยากเข้าไปเห็นเมืองในอาณาจักรของมด ซึ่งต่างทำหน้าที่และบทบาทของมดในแต่ละวรรณะให้ดำเนินภาระกิจไปตามระบบวงจรชีวิต
นอกจากทำการสำรวจมดชนิดต่างๆ เพื่อรู้จักหน้าตาของมดสายพันธ์ต่างๆแล้ว เด็กชายดลเริ่มศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับการเลี้ยงมด
และต้องเข้าใจกันก่อนว่า การเลี้ยงมดหมายถึงมดทั้งรังทั้งระบบสังคม คงมิใช่การจับมดสองสามตัวมาเลี้ยง
องค์ประกอบสำคัญของวงจรชีวิตที่จะพัฒนาเป็นมดหนึ่งรังได้ คงต้องมีมดนางพญาและมดตัวผู้
หรือหากเป็นนางพญาตัวเดียวที่ผสมพันธ์แล้วเธอจะค่อยๆขุดรูลงไปวางไขเพื่อผลิตมดงานและมดทหารออกมาหาอาหารและขุดสร้างรัง
การเลี้ยงมดจึงต้องเตรียมพื้นที่มีดินไว้สำหรับให้มดขุดอุโมงต่อเชื่อมกันเป็น ห้องนางพญา
ห้องเก็บอาหารและเก็บไข่ที่จะกลายเป็นดักแด้ สิ่งมหัศจรรย์ของชีวิตกำลังจะดำเนินไปในกล่องเลี้ยงมดที่ดลเคยคิดจินตนาการออกแบบไว้เพื่อการนี้
อุปสรรค...บทเรียนรู้สำหรับมดทั้งรัง
หลังจากที่เริ่มรู้จักมดหลายชนิดรอบๆบ้าน ดลใช้น้ำหวานวางไว้แต่ละจุดในบ้านแล้วคอยดูว่ามีมดชนิดใดบ้างมากินนำ้หวานและทำตารางบันทึก
มดคันไฟ มดเหม็น และมดอื่นๆที่อยู่ตามบ้าน ในครั้งแรกๆได้ผลน่าตื่นเต้น แต่การเลี้ยงมดครั้งแรกไม่ได้เป็นไปอย่างที่คิด
แม้ว่าจะมีการเตรียมกล่องใส่ดินและท่อน้ำกับอาหาร ไว้อย่างพร้อมเพรียง เนื่องจากมดทำรังได้ทุกที่
เราสามารถพบได้ทุกหนแห่งของระบบนิเวศน์พื้นดิน จากใต้ดินจนถึงเรือนยอดของต้นไม้สูง ประสบการณ์แรกๆ ของดลจึงอาจจะรู้จักมดน้อยไปหน่อยทำให้การเลี้ยงมดทั้งรังไม่ประสบผลสำเร็จ เพราะพฤติกรรมในการหาอาหารของมดแต่ละชนิดแต่งต่างกัน การผสมพันธ์ของมดตัวผู้กับนางพญา
และระบบสังคมในมดแต่ละชนิดมีลักษณะเฉพาะตัว การเลี้ยงมดครั้งแรกๆจึงเป็นการชิมลางหาประสบการณ์กับระบบสังคมของมดชนิดต่างๆ
ที่ได้พบเจอเป็นประสบการณ์ตรงและข้อมูลจากผู้รู้ ไปจนถึงแหล่งข้อมูลที่ พิพิธภัณฑ์มด
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
ประสบการณ์มด
ประสบการณ์บันทึกภาพมดโดย ด.ช. ดล เป็นเพียงส่วนหนึ่งของการเฝ้าสังเกตุการณ์ระบบชีวิตตัวเล็กๆ ภารกิจของมดแต่ละตัวกว่าจะเป็นระบบสังคมที่เป็นรังได้นั้นมหัศจรรย์และสำคัญต่อระบบนิเวศน์ในธรรมชาติมาก ดลได้พาน้องและพ่อแม่เข้ามาทำความรู้จักมด เฝ้าศึกษาสังเกตุการณ์มดมาตั้งแต่วัยเด็ก สิ่งสำคัญเหล่านี้ยังครุกรุ่นเป็นแรงบันดาลใจให้กับเด็กชายดลไม่เลิกรา ซึ่งคราวหน้าจะเป็นเรื่องราวการศึกษามดที่ซับซ้อนขึ้นของกลุ่มเด็กๆ ที่รักมดในปัจจุบัน
